W 1882 Faustyna ukończyła prywatną pensję Henryki Czarnockiej w Warszawie i otrzymała patent nauczycielski[6]. Poświęciła się konspiracyjnej pracy oświatowej, prowadząc w Paulinowie niedaleko Nałęczowa tajną szkołę dla dzieci chłopskich. W tym okresie o działalności Morzyckiej dowiedział się Stefan Żeromski[7]. Postać młodej nauczycielki krzewiącej oświatę wśród chłopskich dzieci stała się inspiracją dla noweli Siłaczka.
Po śmierci ojca następny rok Faustyna Morzycka spędziła w Warszawie, Skierniewicach, Mińsku Mazowieckim następnie przez trzy lata mieszkała w Szawlach na Żmudzi, gdzie z siostrą Wacławą Arcisz prowadziła tajne nauczanie. Pod jej wpływem (siostra była krewną proletariatczyka Wincentego Janowicza) zbliżyła się do idei socjalistycznych[8]. W 1905 roku powróciła do Nałęczowa, gdzie związała się z grupą socjalistycznych działaczy oświatowych. W grupie tej znaleźli się m.in. Stefan Żeromski, Gustaw Daniłowski i Felicja Sulkowska. W 1906 otworzyła Morzycka pierwszą w Nałęczowie szkołę[9]. Nauczano w niej religii, matematyki, przyrody, kaligrafii, języka polskiego i języka rosyjskiego. W tym czasie prowadziła też teatr amatorski, pisała powieści oraz coraz bardziej angażowała się w działalność konspiracyjną. Była członkiem zarządu Towarzystwa Oświatowego „Światło”. W 1908 roku została aresztowana za pomoc zbiegom z więzienia na Zamku Lubelskim i osadzona w tym samym więzieniu. Dzięki staraniom rodziny po pięciu tygodniach wyszła na wolność i pod zmienionym nazwiskiem wyjechała do Krakowa[10]. Prowadziła tam wykłady i zajęcia teatralne.
Będąc od 1907 członkinią PPS-Frakcji Rewolucyjnej[11] zgłosiła się również do krakowskiej placówki Organizacji Bojowej i została przyjęta na kurs rzucania bombą prowadzony przez Mieczysława Mańkowskiego. 10 października 1909 Morzycka i Mańkowski oraz dwoje innych zamachowców przeprowadzili zamach na generała Lwa Uthoffa – prawą rękę generał-gubernatora warszawskiego Skałona. Okazało się, że w samochodzie, na który spadły bomby zamachowców, nie było gen. Uthoffa[12]. On sam, jego brat i szofer, chwilę wcześniej wysiedli, zaniepokojeni odgłosami silnika. Wszyscy trzej przeżyli. Zginęło za to kilku przypadkowych przechodniów, kilkunastu odniosło rany. Zamachowcom udało się zbiec.
Po powrocie do Krakowa Morzycka wyjechała na Ukrainę. Czuła się winna przelania krwi przypadkowych osób, podupadła na zdrowiu. W styczniu 1910 wróciła do Krakowa, gdzie była prelegentką uniwersytetu ludowego[13]. W nocy z 25 na 26 maja 1910 napisała pożegnalny list:
Pozwalam sobie na rozkosz nieprzeżywania już nikogo z ukochanych. Gdy mnie wyrzucono z miejsc najmilszych, oderwano od pracy najodpowiedniejszej, stało się to, czego ja sama nigdy się nie spodziewałam. Życie nadto ciąży[2].
Jej ciało zostało odnalezione następnego dnia rano. Morzycka popełniła samobójstwo, zażywając cyjanek potasu. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[13]. Jej imię nosi miejsko-gminna biblioteka publiczna w Nałęczowie oraz jedne z nałęczowskich i lubelskich ulic.
TWÓRCZOŚĆ
Belgja ,Warszawa, skł. gł. w "Księgarni Polskiej"1907.
Cudowna historya Joanny Dark, świątobliwej dziewicy francuskiej, Warszawa, Księgarnia Polska,1902, [1917].
Drogami życia : powieść współczesna. Lwów, "Słowo Polskie", 1903.
Dzwon na wysokiej wieży: nowelki i baśnie oryginalne i tłómaczone. Warszawa,"Księg. Polska",1911.
Grecja Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej,1910.
Francja i jej mieszkańcy .Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1903.
Holandja , Warszawa,skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1907.
Ignacy Krasicki biskup warmiński : jego bajki i inne pisma dla młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899.
Jan Zamojski : wielki kanclerz i hetman koronny : życiorys, Łodź, [s.n.],1898.
Juljusz Słowacki ,Warszawa,skł. gł. "Księgarnia Polska", 1901.
Mądrość w budowie wszechświata, „Drużyna”, 1912, nr 10, s. 180-182.
Młodość Hugona Kołłątaja i jego wiek. I. Epoka Saska. Rodzina. Pierwsze reformy, „Drużyna”, 1912, nr 1, s. 8-10.
Młodość Hugona Kołłątaja i jego wiek. (Ciąg dalszy), „Drużyna”, 1912, nr 2, s. 28-31.
Młodość Hugona Kołłątaja i jego wiek. II, „Drużyna”, 1912, nr 3, s. 43-45.
Młodość Hugona Kołłataja i jego wiek.(Ciąg dalszy.), „Drużyna”, 1912, nr 4. , s. 68-71.
Młodość Hugona Kołłątaja i jego wiek. (Dokończenie), „Drużyna”, 1912, nr 5. s. 93-94.
Na własnym gospodarstwie. Komedyjka w I-ym akcie, „Wieczory rodzinne”, 1902, nr 37, s. 295-296; nr 38, s. 303-304; nr 39, s. 311-312; nr 40,
s. 319-320.
Pamięci Bolesławity, "Diabeł (Kraków)", 1887, nr 9.
Pieśniarz : zbiór wierszy, pieśni i gawęd. 1 ,Warszawa, [s.n.]1898, 1906.
Pod nową gwiazdą : zbiór komedyjek dla dzieci i młodzieży, Warszawa, skł. gł. Księg. Polska,1911.
Powrotne fale : dziewięć strof powieściowych z życia współczesnego , Warszawa,Gebethner i Wolff, 1906.
Szwajcarja, jej przyroda i mieszkańcy : szkic geograficzno - etnograficzny ,Warszawa, Księgarnia Polska, 1901.
Wielki charakter czyli życie Beniamina Franklina ,Warszawa, A. Rzążewska, 1896.
Wincenty Pol : życiorys ,Warszawa, Spółka Nakładowa Tanich Wydawnictw, 1899.
Z dalekiej Północy : Norwegja, Szwecja, Danja, Islandja i Laponja,Warszawa,Skład Główny w księgarni M. A. Wizbeka, 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 1., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 2., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z różnych chwil : opowiadania dziejowe , współaut. C. Niewiadomska. Petersburg, K. Grendyszyński,1901.
Opracowania
Bez rodziny : według powieści Hectora Malota, Wyd. 2., Warszawa, [s.n.], 1902., Wyd. 4., Warszawa, skł. główny w "Księgarni Ludowej", 1918., Wyd. 5., Warszawa, Wydaw. "Oświata" Tow. N. S. W., 1922., Wyd. 6., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Czarny kapitan czyli wyzwolenie z niewoli : opowiadanie. Warszawa, 1901
Dla rodziny z powieści H. Malota, przer. dla młodzieży, Wyd. 2, Warszawa, Oświata Tow. N.S.W., 1904., Wyd. 3., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Dzieło jednego życia: podług książki murzyna Buckera Waszingtona, Warszawa, [s.n.], 1918.
Kuźma Jeż : opowiadanie z dawnych czasów z powieści T. T. Jeża: “Historya o pra - pra - dziadku” z upoważnienia aut. skróciła Faustyna Morzycka, Warszawa, [s.n.], 1886., Wyd. 2., Warszawa, skł. gł. Księg. M. Wizbeka, 1897.
Maraton., Kornel Ujejski, Wyd. 2., Warszawa, Chłopska Spółdzielnia Wydawnicza, 1947.
O ojcowiznę, czyli jak sobie jeden chłop z Niemcami poradził: z powieści Bolesława Prusa p. t. "Placówka", skróciła z upoważnienia aut. Faustyna Morzycka, Warszawa, 1889. Wyd. 3,. Warszawa, [s.n.], 1900. Wyd. 4., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1906., Wyd. 5., Warszawa, "Księgarnia Polska" Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej, 1922.
Pójdźcie o dziatki! : zbiorek wierszy Adama Mickiewicza dla dzieci i młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899. Wyd. 2, Warszawa, [s.n.], 1906.
Przygody Jakóba : z powieści Alfonsa Daudet'a, przyswoiła Faustyna Morzycka, Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903., Wyd. 2, Warszawa, skład główny w "Księgarni Ludowej". 1917., Wyd. 3, Warszawa Książnica Polska Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych), 1922. .
Przygody Robinsona, skróciła F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2, Warszawa, [s.n.],1907.
Rycerz chrześcijański : przez Z. M.[Jeż T. T.], skróciła F. M., Warszawa,skł. gł. Centnerszwer, 1899.
Sen Józia : z powieści Z. Urbanowskiej "Gucio zaczarowany", przer. F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2. , Warszawa, [s.n.], 1904., Wyd. 3., Warszawa, [s.n.], 1918.
Stara baśń : opowiadanie z dawnych czasów. J. I. Kraszewski, przerobiła F. M., Warszawa, [s.n.],1886, 1889.
Stara baśń: opowiadanie z dawnych czasów, z powieści J. I. Kraszewskiego, Wyd. 3, przer. F. M., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903.
W zimowy wieczór : opowiadanie Elizy Orzeszkowej, Wyd. 6, skróciła F. Morzycka, Warszawa, "Księgarnia Polska" Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej,1927.
BIBLIOGRAFIA
Borkowska G., Alienated women : a study on Polish women's fiction, 1845-1918, Budapest, Central European University Press, 2001.
Brzeziński M., Śp. Faustyna Morzycka., Przewodnik Oświatowy (Kraków), 1910, nr 7-9, 283-285.
Brzeziński M., Ś.p. Faustyna Morzycka, „Zorza”, 1910, nr 22, s. 339-340.
Dębska K., Polskie tłumaczki literackie XIX wieku, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2023.
Faustyna Morzycka 1864–1910,[W:] Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s. 80.
Flach J., Na nową szkołę, „Przegląd Polski”, 1907/1908, T. 1, z. 1, s. 116-120.
Gajda A., Kobieta jako popularyzatorka nauki i wiedzy. Obraz piśmiennictwa kobiecego z przełomu XIX i XX wieku na podstawie „katalogów rozumowanych”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 2021, T. 55, s. 137–150. DOI: 10.18778/0208-6077.55.08
Jabłońska K., Płomień na wietrze : (opowieść o Faustynie Morzyckiej), Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1964.
Kacprzak M. M., Dzieła Adama Mickiewicza w książce dla dzieci i młodzieży do 1918 r. Inicjatorzy przedsięwzięć wydawniczych – wydawcy – wydawnictwa – drukarze w trosce o oświatę i kulturę polską pod zaborami , [W:] red. I. Michalska, G. Michalski, Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XIX i początkach XX wieku,, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 73-100. DOI: 10.18778/8088-112-9.06
Kacprzak M. M., Morzycka Faustyna (1864–1910), [W:] Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny T. 2: L–Ż, red. nauk. A. Bołdyrew, A. Wałęga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, s. 132-134. DOI: 10.18778/8331-332-0
Kempa A., Bohaterki. "Tygiel Kultury", 2002, nr 7/9, s. 16-20.
Kiepurska H., Morzycka Faustyna. [W:] Polski słownik biograficzny T. 22, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 29-31.
Kłak T., W krajobrazie Nałęczowa. Nałęczów, 2005.
Kołodziej P., Raport z oblężonego świata, „Polonistyka. Innowacje”, 2020, nr 12, s. 109–140. DOI: 10.14746/pi.2020.12.7
Krzywobłocka B., Nauczycielka z Nałęczowa, [W:] Biografie nietypowe, Warszawa, Książka i Wiedza, 1969, s.
Kulikowska M., Faustyna Morzycka (Wspomnienie pośmiertne), "Na Ziemi Naszej" : dodatek literacko-naukowy „Kurjera Lwowskiego”, 1910, nr 12, s. 89.
Lada W., Siłaczka rzuca bomby, "Dziennik Gazeta Prawna", 2020, nr 118, s. A26-A27.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana na cmentarzu w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 2019, nr 185 (9 VIII), dod. Kocham Kraków, s. 5.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana w Krakowie, „Nasza Historia”, 2015, nr 3, s. 14-15.
Mironowicz-Panek M., Działalność Lubelskiego Towarzystwa Oświatowego ‘Światło’, [W:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III : panie z dworów i pałaców, T. 2, red. H. Łaszkiewicz, Lublin, Wydawnictwo Werset, 2007, s. [353]-365.
Nagórska W., Faustyna Morzycka (1864–1910), „Niepodległość ”, 1931, t. 4, z. 1(7), wyd. II, 1933; s. 106-117.
Okraska R., Siłaczka niezmyślona, "Tygodnik Powszechny", 2019, nr 24, s. 56-59.
Paletschek S., Pietrow-Ennker B., Women’s Emancipation Movements in the Nineteenth Century : A European Perspective. Stanford University Press, 2004.
Paprocka N., Faustyna Morzycka : traduire pour la jeunesse en Pologne au tournant des XIXe et Xxe siècles, „Atelier de Traduction”, 2015, nr 23, pp. 193-205.
Piasecka W., Faustynka, Kijewo Królewskie, Wydawnictwo Niko, 2018.
Piasecka W., Zasłużyć na fiołki : baśń biograficzna o Faustynie Morzyckiej, Elbląg, Wydawnictwo Drozd, [2007].
Rudaś-Grodzka M., Cela jako własny pokój. Relacje więźniarek politycznych z XIX i początku XX wieku, "Wiek XIX", 2015, nr 8, s. 1-18.
Rudaś-Grodzka M., Powstańcy styczniowi i ich córki terrorystki. [W:] Rok 1863 : narodziny nowej Polski, Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, 2016, s. 168-195.
Sadlik M., Drogami życia i twórczości Faustyny Morzyckiej – "Siłaczki". [W:] Literatura niewyczerpana : w kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014, s. 215-224.
Siłaczka. Warszawa, 9 października 1909 roku, [W:] Górski R., Polscy zamachowcy – droga do wolności, Kraków : Wydawnictwo Egis Libron 2008.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1996, s. 466.
Sołdek J. M., Faustyna Morzycka : siłaczka Żeromskiego, Nałęczów, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej, 2010.
Sołtysik M., Mroczna strona nadwrażliwości, "Palestra" R. 57, nr 1/2 (2012), s. 226-233.
Trzcińska D., Faustyna Morzycka (1864-1910), "Oświata Dorosłych", 1962, nr 1, s.52-53.
Walęciuk-Dejneka B., "Oświecać lud, szerzyć kulturę, budzić zakrzepłe serca..." : Faustyna Morzycka - samotna siłaczka. [W:] Siła samotności : zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, red. J. Posłuszna, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2015, s. 65-74.
Widzińska M., Faustyna Morzycka. Palące pragnienie czynu, [W:] Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, T. 3, red. E. Furgał, Kraków, 2011, s. 221–232.
Zalech K., Faustyna Morzycka, „Gazeta Nałęczowska”, 2007, nr 8, s. 17.
Żarnecka Z.: Działalność oświatowa Faustyny Morzyckiej na tle epoki 1864-1910. Warszawa, 1948.